Straattheater, glaskunst en culturele hoofdstad

17 juli - 2 augustus 2025 - Linz, Nabburg, Nürnberg, Chemnitz, Eisenach, Witten

Linz in Oostenrijk is de bestemming van de reis dwars door de alpen. Niet omdat het zo’n mooie stad is, ik vind de Barokke stijl, de tijd van Sisi en keizer Franz zelf veel te pompeus. We zijn hier vanwege het straattheaterfestival. Zo’n 20 jaar geleden waren we bij toeval bij het Pflasterfestival terecht gekomen. Nu had ik het opgezocht en de reis getimed. Zo ook een camping gevonden op

10 km, die nog plek had. Een Gastwirthaus (herberg) die naast hun restaurant, kamers, een tennisbaan, een ijsbaan, dus ook een camping uitbaat. Een deel aan de overkant van de weg met vaste gasten en een deel achter de tennisbaan met vrije plekken. Wij gaan daar staan, met uitzicht op een maisveld, en de ijsbaan waarvan nu alleen de verlichting te zien is.  De herberg heeft net vier gloednieuwe luxe douches gebouwd. Een

matglazen schuifwand  sluit een ruimte van 6 m2 af waarin RVS douchekop, plintafvoer, 4 dubbele haken een kwaliteit wastafel en een luie stoel staat en de wanden afgewerkt zijn met grote kunststofplaten, rotsblokken en wit geschilderde wand. En de straal is hard en de temperatuur is verstelbaar tot heet. Het klinkt misschien als een normale douche maar een campingdouche kent negen van de tien een drukknop, waar gedurende korte tijd lauw tot warm water uitkomt, in een ruimte van 1 a 1,5 m2. En als je pech hebt, werkt het alleen met muntjes, zit er in de kitranden schimmel en kun je je kleren niet droog weghangen. Dus genieten.

Na aankomst stappen we meteen op de fiets om te ontdekken dat de 10 km naar Linz goed te fietsen is via een fietspad langs de Donau. Geen bijzondere route maar veilig. Met een

hellingbaan komen we op de brug en fietsen over de Donau letterlijk het centrum én het festival in. Dat is net een half uur geleden gestart. Ik kan direct zien waar er optredens zijn want daar staan veel mensen. Wil René scoort een programma en we zien dat er 35 plekken zijn waar goochelaars, acrobaten, muzikanten, cabaret, dansers, poppenspelers, mime etc etc. zijn. Hun act duurt 20 tot 40 minuten, waarna de hoed komt. De spelers verdienen hun brood met optreden, en alleen deze selectie van artiesten mogen deze dagen optreden. Ze komen vanuit de hele wereld. Ik zie artiesten uit o.a. Japan, Brazilië, Duitsland, Spanje, VS, Engeland, Ghana. Afhankelijk van de kwaliteit van hun act, halen ze veel of weinig op. Het verschil tussen munten en briefjes. Het festival duurt drie dagen en wij zijn er

drie dagen. We kunnen op ons gemak rondkijken. Nou op ons gemak… Het is een beetje zoeken, manoeuvreren om een plek te vinden waar je wat kan zien, en als het dan niet interessant is, op naar de volgende plek. [i]

Als het begint te schemeren, fietsen we terug om uitgeput in ons bed te rollen. Wil René voelt zijn rug en ziet op tegen het fietsen. Gisteren zagen we onderweg een bootje met de naam Donaubus

varen. Het blijkt een veerboot te zijn, die pendelt tussen het dorp waar wij staan (Ottensheim) en Linz. Om 13 uur stappen we op het bootje met onze fietsen en varen in een verbazend hoog tempo, in 20 minuten (stroomafwaarts) naar de stad.

Het programma begint om 14 uur en als eerste zien we een Japanse goochelaar[ii] die zijn plek op

een stoep voorbereid. We kijken vanaf een bankje in de schaduw toe. Als zijn act begint, zijn we wel gedwongen om in de zon te staan, om het goed te zien. Een jongetje heeft zijn zitkussen als zonneklep op zijn hoofd gelegd. We zijn verrast door de kwaliteit van de goocheltrucs nadat we hem onhandig hebben zien scharrelen tijdens zijn voorbereiding. Zijn publiek is beperkt en jong. We gunnen hem een groter groep (en inkomsten). Hij zal nog tweemaal optreden en telkens op een andere plek.   

De temperatuur loopt tegen de 30 graden. Respect voor alle artiesten[iii] die in de zon optreden.

Het zal vanavond beslist afkoelen, maar dan zijn wij weer op de camping. De laatste busboot vertrekt om half zeven maar zelfs dat houden we niet vol. Om half zes stappen we weer aan boord, het is me te warm in de stad.

We besluiten om de laatste dag, die ook zo warm is, pas aan het eind van de middag te gaan als er meer schaduw is. We zorgen er voor dat we een kwartier voor aanvang van een act een zitplekje scoren. De eerste act is eigenlijk tenenkrommend amateuristisch. Een jongleertruc mislukt en blijft mislukken, de pijltjes uit een blaaspijp missen verschillende keren doel. Zo knullig dat ik toch blijf zitten en hoop dat het beter gaat worden. Ook bij de volgende acts kunnen we zitten. We zijn echt oude zakken geworden. De Japanse acrobaat,

jongleur[iv] die ook met vuur werkt, zet een goede act neer met een groot publiek. Zijn hoed zit vol met briefjes. Een Ghanese hypermobiele acrobaat[v] en jongleur is de laatste act die wij zien. Als

hij zijn shirt uittrekt om zijn act te beginnen, is mijn buurvrouw al fan. Hij heeft een perfect afgetraind lijf. Wat ik lastiger vind om naar te kijken, is dat hij dat lijf door een draadloos kindertennisracket weet te wurmen.

Het is donker als we terugfietsen. En voor het eerst zien we schepen op de Donau varen: de riviercruise schepen. Andere aken hebben we niet gezien en zullen we ook de volgende dag niet zien als we de Donau stroomopwaarts volgen.

We rijden weer Duitsland in, herkenbaar aan de vele zonnepanelen, naar het Noorden. Het plan is om naar Chemnitz (Duitsland) te gaan, één van de twee culturele hoofdsteden van Europa 2025. De andere is Nova Gorica (Slovenië) en haar zusterstad aan de andere kant van de grens Gorizia (Italië) – daar was/is het voor ons te heet.

Hier in Oostenrijk en Zuid-Duitsland gaat het juist veel regenen, zeggen ze. Dus reizen we traag naar het Noorden door de snelwegen te vermijden. Als de zon gaat schijnen, zoeken we een plek in de buurt en komen bij Huize Anja terecht. Het klinkt heel fout, maar het is een camperplek bij een particulier. We rijden letterlijk de ruimte voortuin in van Anja. En Anja is ook degene die ons welkom heet. Tegen betaling van 10 euro kunnen we een nachtje kamperen. We zetten onze schilderkoffers in de schaduw en maken weer een slag in onze schilderijen.

’s Nachts begint het te regenen, te regenen en te regenen. Geen reden om snel te vertrekken.

Onderweg doen we boodschappen, waarbij we alle gangpaden van de supermarkt doorwandelen en op ons gemakje bekijken wat de Edeka in haar schappen heeft staan. De weersvoorspelling is dat het de hele dag blijft regenen. Op internet zie ik dat een uurtje verderop, in Het Bayerische Wald, een Glasmuseum is. Rudolf Schmid heeft 50 jaar geleden een oude schuur gekocht en die in de loop van de jaren verbouwt tot een kunstproject met daarin raamschilderijen en houtsnijwerk. Zijn volwassen kinderen vullen inmiddels ook een deel van de Gläserne Scheune[vi] (Glas-schuur) met sierraden, boeken en schilderijen. Ik zet mijn koptelefoon op en luister naar de verhalen over de bouw, de kunstenaar en zijn werk. Normaal doe ik dat niet zo snel, maar ach, buiten regent het. De kunstenaar werkt graag met potlood/grafiet en op matglas. Hele ramen zijn voorzien van verhalen en legendes uit het Beierse Woud. Het zijn geïllustreerde verhalen over het leven van Heigl, een rover die het woud onveilig maakte in de 19e eeuw. Over bijgeloof van

vliegende heksen, duivels, en andere bovennatuurlijke krachten. Een andere grote wand gaat over het leven van de ziener Mühlhiasl [vii] die in de 18e eeuw het Beierse Woud leefde.  

Een van zijn laatste werken, is een wand met het verhaal van Adam en Eva, althans zoals het volgens de kunstenaar, ook zou kunnen zijn gegaan. Waarbij God Eva schiep die in het paradijs woont, daar bevalt van een zoon Adam, een ondeugende jongen die door de slang verleid wordt om de appel van de levensboom te plukken. Een vertoornde God stuurt Adam het paradijs uit en zijn moeder gaat vrijwillig met hem mee. Niet Eva, de vrouw, als het zwakke geslacht maar de man, Adam die de zondeval veroorzaakt. Als ik het verhaal volg  - opmerkelijk genoeg van rechts naar links “lezend” – staat de kunstenaar daar, inmiddels 87 haar, in gesprek met een andere bezoeker. Ik speel met de gedachten om hem te bevragen over dit werk en luister stiekem naar het gesprek. Om dan te ontdekken dat de ouderdom een goed gesprek niet meer mogelijk is. Helaas.  Ruim een uur later loop ik de Glas-schuur uit.

Tegen het einde van de middag zoeken weer een gewone camping op, met daarnaast het gemeentelijke zwembad. Ondanks de dreigende regen gaat Wil René zwemmen – in het binnenbad. Ik heb geen zin in het echoënde en chloorstinkende ruimte. Ik ga wel douchen.

De volgende ochtend is het even blauw maar al snel drijven de grijze wolken daarvoor en begint het te regenen. Ik bedenk weer een regenprogramma voor vandaag. Shoppen in zo’n groot overdekt winkelcentrum bij Neurenberg. Op zoek naar nieuwe polo’s voor Wil René, dan kunnen er een aantal, met gaten, de prullenbak in. Alleen een parkeerplaats vinden, blijkt niet eenvoudig te zijn. Natuurlijk zijn er parkeergarages voor auto’s, maar die zijn niet hoger dan 2,3 meter. Het winkelcentrum ligt midden in een druk gebied van bedrijven én oude woontorens, waar blijkbaar veel te weinig parkeerplekken zijn. We rijden een rondje, vragen het na bij de bezinepomp. Die geeft ons de meeste kans, rechtsaf de woonwijk in. En ja, we vinden een plek waar we als camper in passen, door de fietsendrager over een deel van een brede stoep te zetten. Ja, een rollator kan er langs. Terwijl het buiten regent, wandelen wij van winkel naar winkel, door drie etages, met af en toe een pauze. Met vier nieuwe shirts, en pijnlijke voeten wandelen we twee uur later terug naar de camper. Het is droog en een waterig zonnetje doet zijn best tussen de wolken door te komen. We hebben een plekje geregeld op een naturisten-verenigingsterrein want de mensen van de weer-app beloven morgen zon. 

En dat klopt! Zwemmend en schilderend komen wij de dag wel door. In de middag is het stockschiessen[viii]. We zijn uitgenodigd om te komen kijken. Gisteren probeerde de man van de

vereniging me uit te leggen wat het was maar ik kon me er geen voorstelling van maken. Het blijkt een soort curling te zijn maar dan op asfalt. Twee teams zijn bezig om hun stokken zo dicht mogelijk bij de Daube te krijgen. En dan lijkt het weer op jeu de boule. Het team dat zijn ballen (hier stokken) het dichtstbij het kleine balletje gooit, krijgt punten, en dus probeer je elkaars ballen/stokken weg te ketsen. Het is een sportieve vereniging. Ook op zondag spelen ze dit, zaterdag is er een jeu-de-boule-toernooi en daarnaast wordt er regelmatig getennist. Donderdagmiddag zijn er drie tennistafels bezet. Ik pas. Ik heb net al in het Neues Museum Nürnberg een paar pingpongballetjes geslagen

met batjes van gerecycled materiaal. Interactie met een kunstwerk is natuurlijk het leukste. Zo ook de plattegrond van een kubus waar regengordijnen de wanden vormen. Je kunt op een van de vakken gaan staan, je weet alleen niet wanneer welke wand gaat spuiten. En als alle watermuren het doen – wordt je nat. Het kunstwerk staat buiten,

en menigeen springt ,net als ik, snel in een vlak om niet door het water verrast te worden. Voor een ander kunstwerk moeten we sloffen aantrekken en liggen we op kussens naar het plafond te kijken waar een verwarrende videofilm wordt getoond. Dan zijn de spiegels wat boeiender.  De

bovenste etage bevat een collectie van Gerard Richter, een van de duurste nog levende kunstenaars. Iemand betaalde in 2015 maar liefst 41 miljoen voor een abstract schilderij. Niet dat ik het aan de muur wil hebben, hoor. Richter zelf vindt het ook absurd. In een video zegt hij dat hij niet snapt dat iemand de prijs voor een huis uitgeeft aan een schilderij. Ik ook niet. Ik ben al zeer vereerd dat iemand mijn schilderij aan zijn muur hangt ergens in een stadje in de buurt van Monza (It). Als bewijs kreeg ik deze foto.

We blijven cultuur snuiven. Onze volgende bestemming is Chemnitz, culturele hoofdstad dit jaar.

Het ligt in het voormalige Oost-Duitsland, 100 km ten zuiden van Leipzig en 100 km westelijk van Dresden. Het is een voormalige industriestad met in 19e eeuw de bijnaam:  Manchester van Saksen vanwege de vroegbloeiende industrie én vervuiling. Textiel (handschoenen, kousen) en bouw van stoommachines. Net als veel Duitse steden is het zwaar gebombardeerd en ten tijde van de DDR zijn in het centrum de gaten gevuld met Sovjet gebouwen. Dat maakt de stad een allegaartje van gebouwen. De stad heette destijds ook  Karl Marx Stadt. Sinds de val van de muur heet de stad weer Chemnitz. Het haalde ook nog het nieuws in 2018 toen Neonazi’s, skinheads en hooligans op mensen met niet Westers uiterlijk jaagden. Na een moord gepleegd door een migrant sloeg daar de vlam in de pan. Een jaar later werd een Neo-nazi herdacht met toespraak en vlaggen bij een lokale voetbalwedstijd. Volgens de club omdat ze er niet onderuit kon…[ix] Met die verhalen in mijn achterhoofd, krijg ik kippenvel als een een gozer met een lange zwarte leren jas, hoge laarzen en een jaren-30 kapsel (strak achterover gekamd haar en aan de zijkant opgeschoren) me tegemoet loopt. En aan de grijns op zijn gezicht te zien, weet hij, dat hij die reactie oproept. Als ik ’s avonds naar een concert in het park luister, ben ik verrast dat er een politiebusje stapvoets voor mijn bankje rijdt én even

later lopen vijf politieagenten voorbij. Ik voel de spanning die dat oproept bij de jongeren om me heen. En mede omdat het concert niet super is: tijd om naar de camper te gaan. Wat maakt dat hier Neo-nazi’s hier ruimte nemen en krijgen? Ik lees een verhelderend artikel over de achtergrond, die alles te maken heeft met de val van de muur (1990): massale ontslagen en West Duitsers die fabrieken en vastgoed opkopen en de nieuw huisbazen worden. Maar vooral de desinteresse voor de kolossale gevolgen van de val van de muur voor de Oost-Duitsers[x]

De camper hebben we geparkeerd op een gloednieuwe camperplek, die nog niet helemaal af is.

Het is een grasveld waar je je plekje kunt kiezen. Tegen betaling kun je ook water en elektra tappen. Verder is er niks. Het is zo nieuw, dat ik een paar keer mensen nieuwsgierig het terrein zie oplopen en dan de tekst bij de betaalzuil zie lezen. We ontdekken dat er wifi is en via een appje krijgen we de inloggegevens. De kwaliteit van de verbinding is soms zwak, daarom hebben ze nog geen QR-code opgehangen. Voor 2 nachten is dat oké, daarna zoeken we wel weer een camping op. Er hangt wel een adres waar we afvalwater en het chemisch toilet kunnen legen. Als we daarheen rijden, blijkt dat het afvalstation van de gemeente te zijn. De opzichter kijkt ons raar aan, maar verwijst ons naar achteren. Als er nog plek is kunnen we wel lozen. Met fronsende wenkbrauwen rijden we het terrein op en vinden alleen een gewone straatput. We gebruiken geen chemicaliën voor de toilet, dus lozen we die in die rioolput. Dan komt de opzichter om de hoek en wijst ons een tank aan, waar we het toilet in kunnen legen. Oeps, we beloven de volgende keer het beter te doen.

Tot onze verrassing is in Chemnitz het prachtig weer. We fietsen meerdere keren de 3 km naar het centrum. Voor info, om te eten, het parkconcert, ontbijt en een kunstmanifestatie in een oude energiefabriek. Die fabriek heeft alles te maken met de prangende vragen over energie, water, natuur en landschap. Kunstenaars geven beelden en woorden aan de zorgen. Ik ben vooral gecharmeerd van de locatie. Een geluid-installatie in de koeltoren is indrukwekkend door de hoogte en de vele echo’s. In het deel over open-mijnbouw (bruinkoolwinning) staan twee drilboren tegenover elkaar met een kogel op de punt – klaar voor een duel. Op de muur erachter krijgen oude verfdruipers in eens een andere betekenis.

Na twee dagen rondfietsen, hebben we het wel gezien. Het is geen mooie stad, wel veel contrasten: barok en moderne bouw naast elkaar, groot bos waar we doorheen fietsen om industrieterrein te bereiken, veel leegstand én opnieuw gebruik zoals oude spoorbaan waar de hele dag mensen wandelen en kinderen spelen. Transformatie is dan ook een van de thema’s van Chemnitz als Europa’s Culturele hoofdstad. 

En wat doen we dan? De komende week is het regenachtig en fris in én boven de Alpen van Parijs tot in Slowakije. Alleen mijn broer meldt hoge temperaturen in Noorwegen. Nou dat is dan toch weer echt te ver weg. Terug naar Italië willen we niet – we moeten over zo’n twee weken in Nederland zijn. Wat is er te doen als we twee tot drie uur naar het westen rijden? Waar zijn we dan met onze kruissnelheid van 85 km per uur? Ik kijk wat er mogelijk te doen is. Ik stuit op de Drachenschlucht, een wandeling van 3 km door een kloof bij Eisenach. Drie kilometer moet ik kunnen lopen. Na al die cultuur, is natuur wel een mooie afwisseling. Op de kaart zie ik meerdere parkeerplaatsen. We kijken daar wel, het is maandag dus erg druk zal het er niet zijn. Als we rond 13 uur de situatie bekijken, kiezen we voor de parkeerplaats aan het einde van de kloof en dan fietsen we wel naar het begin van de route. Na afloop pikken we die daar later wel op met de camper. Die keuze betekent wel, dat we naar boven moeten lopen. Ik loop eigenlijk makkelijker naar beneden maar de weg die we fietsen is erg druk, slingerend en met 8 tot 10 % helling ook niet heel veilig. Met 35 tot 40 km per uur zijn we nu zo beneden. De eerste 1,5 km is het een leuke wandelroute tussen rotsen door. We lopen naast een klein stroompje.

Als de route te smal wordt (70 cm) lopen we boven het water op roosters. Hoewel het grijs is, is het droog. En het aantal toeristen valt mee, het merendeel zijn gezinnen. Halverwege kunnen kinderen een stempel in hun boekje zetten, die verstopt zit in een kistje. We hebben net tegen elkaar gezegd dat de stijging goed te doen is, als we het eerste trapje tegen komen. En hoe dichter we bij het eindpunt komen, hoe meer we moeten stijgen. En hoe langzamer ik loop. Hijgend en zwetend kom ik boven. Blij dat de camper daar staat, en plof neer op de bank. Tja het venijn zat dus in de (draken)staart. Erg ver willen we niet rijden en zetten de camper op een parkeerplaats in Eisenach. Daar mogen we overnachten en een Grieks restaurant zit op 5 minuten lopen. Dat red ik nog wel.

’s Avonds is het weer de vraag waar gaan we heen. Ik wil wel graag een douche. Ik herinner me dat we drie jaar geleden in de buurt van Dortmund een poging hebben gedaan om een ijzersmeed-workshop te doen, die ging uiteindelijk niet door vanwege de hitte en het brandgevaar en volgens de website zou die 6 augustus weer gehouden worden. Ik stuur ze een e-mail en helaas blijkt het onjuist te zijn. Ruzie tussen smid en gemeente, ontdek ik op internet. We stonden toen op een camping met een heel mooi zwembad. Een weer “niet-gewone” camping van een naturistenvereniging. Natuurlijk is er plek met dit regenachtige weer. Het is er rustig want de

meeste leden zijn met vakantie. We krijgen de sleutel van het verenigingsgebouw en uitleg hoe het systeem werkt van het zwembadafdekking. Het water is namelijk 27 graden en dat willen ze

graag zo houden. De eerste dag is het lekker zonnig maar daarna is er regelmatig een bui. Dus mogen we in het verenigingsgebouw schilderen. Bijna iedere dag is de sauna aan dus we vermaken ons prima.

De schilderijen die we deze weken hebben (af)gemaakt:

We moeten wel een keer boodschappen doen en fietsen met regenpakken in de tas, de berg af naar Herdecke dat veel vakwerkhuizen heeft. De zon piept zelfs door de wolken en geeft meteen

het gevoel van vakantie. We genieten van een kop koffie op het terras. Helaas is de kopieerwinkel vandaag gesloten, maar een straat verder is er een piepklein winkeltje, waar we foto’s kunnen printen om na te schilderen. Na de boodschappen fietsen we de berg weer op en dit keer staat bij Wil René het zweet op zijn rug.  

We zijn al een tijdje aan het kijken naar een nieuwe camper. Vorig jaar op een kampeerbeurs zagen we een aardige, maar die had toch teveel negatieve punten. Nu zien we op internet een model die interessant is, maar eerst zien. Ik stuur een paar mailtjes naar leveranciers in Duitsland en Nederland.  Eén meldt dat hij er een heeft staan. Die is al wel gereserveerd maar we kunnen ‘m nog wel bekijken. En die staat ….. in IJsselstein. Dus rijden we morgen al naar Nederland. Eerder dan gedacht maar vanaf woensdag schijnt het daar ook weer zomer te worden.

Voetnoten:

[i] Kunstenaars op de foto’s zijn: Fraser Hooper (bokser) Garaghty and Thom (eenwiel), Gina Sibila (Cyr-wiel), Manshula Circo (hoepels)

[ii] Kamimaro https://www.kamimaro.com

[iii] Straatperformers op de foto’s Soul Project (dans), Stradeaperte (muziek) Ray Circus (jongleur)

[iv] Performer SYO! http://performersyo.com/

[v] Richard Circus https://m.facebook.com/richardcircusentertainment/?locale2=zh_TW

[vi] https://glaeserne-scheune.de/G_Sch/

[vii] https://de.wikipedia.org/wiki/M%C3%BChlhiasl 

[viii] https://nl.wikipedia.org/wiki/IJsstokschieten

[ix] NOS - Twee gewonden na nieuwe avond vol onrust in Oost-Duitse stad Chemnitz  - https://nos.nl/l/2247796

[x] Johan de Poortere, VRT jourmalist – 2018. Vanaf alinea Petra Köpping. https://vrede.be/nl/nieuws/chemnitz-het-lelijke-gezicht-van-duitsland